Bilim adamları, insanların beyin verilerini kaydeden, düşüncelerini okuyan yeni teknolojilere karşı kişinin bilişsel mahremiyetini koruyacak yeni insan haklarının formüle edilmesi gerektiği uyarısında bulundu.
Avrupalı iki etik uzmanı, İsviçre’nin Zürih Üniversitesi Hukuk Fakültesinden Profesör Roberto Andorno ve Basel Üniversitesi Biyomedikal Etik Enstitüsünden Marcello Ience, “Life Sciences, Society and Policy” dergisinde yayımladıkları makalede, insan beyninin işleyişini ve süreçlerini verileştirebilen nöro-teknolojik uygulamaların yaygınlaşması karşısında insanın bilişsel mahremiyetini koruyacak hukuki ve etik bir temele gereksinim duyulduğunu belirtti.
Son yıllarda nörobilim ve nöroteknolojideki atılımların; insan beynindeki bilgilere erişilmesi, bilgilerin izlenmesi, paylaşılması ve yönlendirilmesi konusunda bugüne dek benzeri görülmemiş yeni olanakları ortaya çıkardığına dikkati çeken bilim adamları, bu gelişmenin temel insan hakları prensiplerine verebileceği öngörülmez zararlara karşı 4 yeni insan hakkının tanımlanması önerisinde bulundu.
Andorno ve Ience, “bilişsel özgürlük hakkı, zihinsel mahremiyet hakkı, zihinsel bütünlüğün korunması hakkı, psikolojik sürekliliğin sürdürülmesi hakkı” gibi yeni temel hak kavramlarının oluşturulması gerektiğini savundu.
Nöroteknoloji uygulamalarının giderek ucuzlamasıyla ve yaygınlaşmasıyla birlikte insan beyninin verilerini kişinin iradesi dışında istismar edebilecek unsurların ortaya çıkabileceğine işaret eden bilim adamları, “İnsanın zihinsel mahremiyetinin ihlal edilmesi illa baskı sonucu değil, kişinin bilinçli algı deneyimi dışında da gerçekleşebilir” değerlendirmesinde bulundu.
Andorno ve Ience, bu tip teknolojilerin kişisel özgürlüğe verebileceği zararlara karşı hazırlıklı olunması gerektiğini söyledi.
Beynin işleyişini kişinin iradesi dışında verileştirebilen uygulamaların halihazırda bazı başarılı denemeleri gerçekleştirilmiş durumda. Bilim adamları, insanların siyasi yelpazenin sağına mı yoksa soluna mı meylettiğini, ya da o anda zihinlerinden toplama işlemi mi yoksa çıkarma işlemi mi yaptığını doğru şekilde tahmin edebilen cihazlar geliştirebiliyor.
Bir süre önce sosyal paylaşım sitesi Facebook’un insan zihnini okuyarak bilgisayarda yazı yazmaya olanak veren bir teknoloji üzerinde gizlice çalıştığı ortaya çıkmıştı. Öte yandan tıp alanından kulanılan nöroteknolojik uygulamalar sayesinde bir süre önce felçli bir adam, beynine bağlanan bilgisayarla kolundaki kaslar uyarılarak bir kaptan kendi kendine yemek yemeyi başarmıştı.
Kaynak: Anadolu ajansı
